AMMOSTRARE v.

0.1 admustrau, amostra, amostrar, amostrerà , amustrandu, amustrarli, amustraru, amustrassi, amustratu, amustrava, amustravani, amustravanu, amustri, amustrirassi, amustru.

0.2 Da mostrare.

0.3 Stefano Protonotaro, XIII m. (sic.): 1.

0.4 In testi tosc.: Fiore, XIII u.q. (fior.).

In testi sett.: Tristano Veneto, XIV.

In testi sic.: Stefano Protonotaro, XIII m. (sic.); Giovanni Campulu, 1302/37 (mess.); Accurso di Cremona, 1321/37 (mess.).

0.7 1 Mettere in mostra, esporre alla vista, rendere palese (anche fig.). 1.1 Indicare alla vista, additare. 1.2 Pron. Apparire. 2 Manifestare esteriormente (qualità o sentimenti). 3 [Filos.] Dimostrare in forza di un ragionamento. 3.1 Dimostrare (con la forza, in un duello). 4 [Come introduttore di discorso diretto:] dichiarare, dire.

0.8 Roberto Leporatti 21.11.1999.

1 Mettere in mostra, esporre alla vista, rendere palese (anche fig.).

[1] Stefano Protonotaro, XIII m. (sic.), Pir meu cori alligrari, 30, pag. 131: chi si vidi livari / multu crudilimenti / sua nuritura, chi ill'ha nutricatu: / e sì bonu li pari / mirarsi dulcimenti / dintru unu speclu chi li esti amustratu, / chi l'ublia siguiri.

[2] Fr. da Barberino, Regg., 1318-20 (tosc.), pt. 4, cap. 3.6, pag. 94: Ditemi, donne c'andate alla festa, / Vedeste voi una donna passare, / Che non si può conoscier chi ell'è, / Nè com'à nome, nè d'onde venisse; / Infino a ttanto, che, come promisse, / Amostrerà suo fatezze e fighura / Sì chiaramente, che chi fia ben saggio / La conoscierà al parlar e al visaggio?

[3] Giovanni Campulu, 1302/37 (mess.), L. 4, cap. 40, pag. 169.5: Conclude adunca sanctu Gregoriu e dichi ki kista visiunj Deu la mustrau a kistu monacu sulamenti pir utilitati de killi ki lu intendinu: ca si pir utilitati di lu monacu zo fussi statu amustratu, aviria avutu alcunu spaciu di penitencia...

[4] Accurso di Cremona, 1321/37 (mess.), L. 4, cap. 4, vol. 1, pag. 170.19: Cornelia, mamma di li Gracci, cun chò si cosa que una donna di Cappua albergata in casa li amustrassi soy bellissimi iogi oy ornamenti segundu quillu tempu, ca da puy se usavanu plù preciusi, issa la menau per paroli fin intantu que li filyoli soy turnassiru da la scola: «Quisti - diss'issa - su li mei ornamenti».

[5] Accurso di Cremona, 1321/37 (mess.), L. 1, cap. 5, vol. 1, pag. 36.13: O commu beni era munistatu Alexandru rigi di Macedonia per una ymagini, qui li vinni in sonnu, que issu fussi sullicitu guardianu di sua vita, se la fortuna eciandeu avissi vulutu amustrarli lu consillyu di skiffari lu periculu!

1.1 Indicare alla vista, additare.

[1] Sposiz. Pass. s. Matteo, 1373 (sic.), cap. 13 par. 1, vol. 2, pag. 21.8: Cum kisti motivi mi pari ki Iuda vulia mustrari ki illu fachissi tuctu lu vuliri di li sacerdoti, et comu li avia minatu a lu certu locu, cussì li amustrava la certa persuna.

1.2 Pron. Apparire.

[1] Sposiz. Pass. s. Matteo, 1373 (sic.), cap. 17 par. 1 vol. 2, pag. 38.6: Lu velu di lu templu si scquarchirà, et al mezzu iornu la nocte sirrà tenebrusa nimis multu per tri huri, et murrà piglandu lu sonnu di la morti per tri iorni; et intandu da morti returnirà in vita, et amustrirassi a killi ki da primu avia cunvertiti.

2 Manifestare esteriormente (qualità o sentimenti).

[1] Fiore, XIII u.q. (fior.), 102.7, pag. 206: «Sì prendo poi, per seguir mia compagna, / Cioè madon[n]a Costretta-Astinenza, / Altri dighisamenti a sua vogl[i]enza, / Perch'ella mi sollaz[z]a e m'acompagna; / E metto pena perch'ella rimagna / Comeco, perch'ell'è di gran sofrenza / E s[ì] amostra a ttal gran benvoglienza / Ch'ella vor[r]eb[b]e che fosse in Ispagna.

[2] Sposiz. Pass. s. Matteo, 1373 (sic.), cap. 21 par. 1, vol. 2, pag. 67.10: In tucti li facti mustrau virtuti morali: divinandu, orandu, pietati amustrandu, miraculusamenti curandu, paxendu, et li morti susscitandu.

[3] Tristano Veneto, XIV, cap. 339, pag. 305.8: Hai Lanciloto, bon cavalier et ardido, se vui fosse stado qua dentro serado cussì como io son, vui non havesse tanto demorado como io ho fato per vadagnar una bona zitade, che vui non forssé fuora insido per amostrar a tuti queli li qual son qui le vostre prodece.

3 [Filos.] Dimostrare in forza di un ragionamento.

[1] Sposiz. Pass. s. Matteo, 1373 (sic.), cap. 7 par. 9, vol. 1, pag. 122.16: Tu ài dictu ki una viritati esti in mente divina et in mente angelica et in mente humana et in li aurichi et in li paroli et in li scripturi. Comu amustri tu ki sia una viritati? - Respondeo: Eu la mustru ki esti una viritati in numero, per la regula di Aristotili.

[2] Sposiz. Pass. s. Matteo, 1373 (sic.), prologo cap. 8, vol. 1, pag. 24.34: Dimandu eu, si Adam non avissi peccatu, si illu sirria statu mortu. Et amustru ki non: kì killu Deu, lu quali dedi la vita ad Adam quandu Adam non era et quandu Adam non amava Deu, non liviria la vita ad Adam quandu et da mentri ki Adam amirà Deu...

3.1 Dimostrare (con la forza, in un duello).

[1] Tristano Veneto, XIV, cap. 374, pag. 339.25: Ma, salvo sia lo honor de lié' et la soa signoria, che io l'olserave ben amostrar incontra sì bon cavalier como vu ssé' che mandona la raina d'Orchaine sì è altrotanto bella como la raina Cenevre».

4 [Come introduttore di discorso diretto:] dichiarare, dire.

[1] Sposiz. Pass. s. Matteo, 1373 (sic.), cap. 11 par. 5, vol. 2, pag. 14.14: Cristu orava in modu indicativo, cum optativu modu. Et insignava et amustravani: Cussì oririti quandu siriti in periculi...

[2] Sposiz. Pass. s. Matteo, 1373 (sic.), cap. 24 par. 1, vol. 2, pag. 105.17: Li petri si spaccaru, ka amustravanu: Per opera nui gridamu ki Deu esti mortu, et mustramu ki li duri coragi di li pagani si divinu aperiri, per richipiri li cumandamenti di lu cruchifissu...

[u.r. 22.06.2006]